Mavi Boncuk |
Pantolon – Pantalon: i. pantaloon EN[1] pants[2], trousers [3] (fromFR pantalon) [XIX. yüzyılın sonunda İtalyan komedilerinde geçen Pantalone adlı bir palyaçonun adından] Belden ayak bileklerine kadar inen ve bacaklara geçirilmek sûretiyle giyilen giyecek: Pantolonu dizlerinden yamalı (Refik H. Karay). Mümtaz mâvi gömleği, ütüsüz pantolonuyle sabırsızlıktan harap onu bekliyordu (Ahmet H. Tanpınar). … külot kesim, golf kesim, çarliston, blucin, kot gibi isimler taşıyan türlü pantolon kesimleri devir devir moda olmuştur (Reşat E. Koçu).
Pantoloncu: i. 1. Ismarlama pantolon diken kimse. 2. Konfeksiyon atelyelerinde pantolon dikiminde çalışan kimse.
Şalvar: (ﺷﻠﻮﺍﺭ) i. (Fars. şelvār) [Kelime Türkçe’den komşu dillere de geçmiştir] Bir uçkurla büzülerek bele bağlanan çok bol ve geniş üst donu: Şalvarları basmadan. Ayaklarında kaba kunduralar var (Refik H. Karay). Ellerindeki kehribar işlerini havı dökülmüş çuha şalvarlarına sürterek cilâlıyorlardı (Ahmet H. Tanpınar). Eteklerinin uçları bellerine iliştirilir ve kaftanların altından şalvarları görülür (Sâmiha Ayverdi).
ѻ Şalvar gibi: Gereğinden bol pantolon. Şalvar giydirmek: Fütüvvet yolunda olan birine olgunlaştığının belirtisi olarak bir şalvar giydirmek: Cülûsundan sonra Alâeddin’e bu şeyh halîfe tarafından fütüvvet şalvarı ve kuşağı giydirmişti
(Ahmet H. Tanpınar). Fütüvvet yoluna giren kişiye tekmil mertebesine vardığına,
yâni bir müddet hizmetten sonra olgunluğa eriştiğine alâmet olarak şalvar
giydirilir ve şed kuşatılır. Bu sûretle hırka tasavvuf ehlinin, şalvarsa
fütüvvet ehlinin libâsıdır (Abdülbâki Gölpınarlı).
Şalvarbend: (ﺷﻠﻮﺍﺭﺑﻨﺪ) i. (Fars. şel-vār > şalvar ve bend “bağ” ile) Şalvar uçkurluğuna geçirilen ve büzülerek bele bağlanan uçkur [Aşağıya doğru sarkan uçları işlemelerle süslü olanları kıymetli olup antika değerindedir]: Şalvarbendlerin iki ucu ki bir karış eninde olanları vardı, altın ve gümüş teller, renkli ipeklerle işlenirdi (…) düğümlenip bağlandıktan sonra bâzı yosma kesim gençler tarafından bele sarılan kuşağın altından şalvar önüne bir süs olarak sarkıtılırdı (Reşat E. Koçu).
Şalvarlık: sıf. tekstil. Şalvar dikmek için, şalvar dikmeye uygun (kumaş): Pazar yerinde sergilenen renk renk şalvarlık basmalara, çeyiz ve çingillere içten gelen bir imrenişle uzun uzun bakakaldı (Halikarnas Balıkçısı).
Potur: i. (fromARM. potor) [Kelime Türkçe’den Yunanca, Bulgarca ve Sırpça gibi Balkan dillerine de geçmiştir] Arka kısmı diz kapağının arkasına kadar şalvar ağı gibi çok bol ve kırmalı olarak sarktıktan sonra baldırları sımsıkı saracak şekilde darlaşan ve özellikle cepken altına giyilen, şalvar, çakşır, pantolon gibi belden aşağı erkek giyeceği: Bekçilere gelince poturları, şalvarları, âbâni sarıkları ile üniformalarının gerçekten ehli olan bu cesur ve mert adamlar (…) mahallelinin emrinde idi (Sâmiha Ayverdi).
Pturlu: sıf. Potur giymiş olan: Sarıklı, poturlu bir hoca efendi kıyâfetinde görünüyordu (Reşat N. Güntekin). Çocukluğumda bizim evde bir Esat Ağa vardı; iriyarı, kapılardan sığmaz, ayrıca poturlu ve cepkenli bir adam (Refik H. Karay). O poturlu bacaksız bendim (Târık Buğra).
Çakşır: i. (Fars. çākşūr)
1. Erkeklerin iç donu üzerine giydikleri, belden uçkurlu,
diz kapağının altında birden darlaşıp bacağı saran, bâzan paçalarına birlikte
giyilen bir mest dikilmiş olan, çuhadan yapılma üst giyeceği, bir tür pantolon:
Çakşır hemen istisnâsız çuhadan kesilir dikilirdi, rengi de askerse sınıfına
göre, değilse zevke göre ya deve tüyü yâhut mâvi olurdu (Reşat E. Koçu).
Ayağımda çakşır, belimde bir tuhaf şal, başımda arakiye vardı (Fahri Celâl).
2. Güvercin ve bâzı kuşların ayaklarındaki tüy.
Çakşırı
ile çırak çıkarmak: (İşinden çıkarılan kimseyi) Hiçbir
tazmînat vermeden eli
boş olarak kapı dışarı
etmek.
Çakşırlı: sıf. 1. Çakşır giymiş olan. 2. Ayakları tüylü (güvercin vb. kuş).
[1] Pantaloon: noun 1.women's baggy trousers gathered at the ankles. 2.a Venetian character in Italian commedia dell'arte represented as a foolish old man wearing pantaloons.
Pantaloon (n.) name of the skinny, foolish old man in Italian comedy, 1580s. Pantalón:(SP) pants, trousers
pantaloons (n.) 1660s, kind of tights-like garment for men (consisting of breeches and stockings in one; originally a French fashion and execrated as such by late 17c. English writers), associated with Pantaloun,Pantaloon (1580s), the silly old man character in Italian comedy, who wore spectacles, slippers, and tight trousers over his skinny legs.
His name is from Italian Pantalone, from San Pantaleone, a Christian martyr who was a popular saint in Venice (Pantaloon in the comedies represents the Venetian). The name, a favorite one among the Venetians, is of Greek origin and means "all-compassionate" (Littré), or, according to Klein, Century Dictionary, etc., "entirely lion," perhaps in reference to the lion symbolic of St. Mark.
By 1798 the word was revived in reference to tight long trousers buttoned or tied below the knee (replacing knee-breeches), worn by men of fashion. These were gradually replaced by modern trousers, but the name persisted. Pants is a shortened form attested by 1840. The diminutive pantalettes for "loose drawers with frills at the bottoms of the legs, worn by young girls," is by 1834.
[2] pants (n.) "trousers, drawers," 1840, see pantaloons. The word was limited to vulgar and commercial use at first.
I leave the broadcloth,—coats and all the rest,—
The dangerous waistcoat, called by cockneys
"vest,"
The things named "pants" in certain documents,
A word not made for gentlemen, but "gents";
[Oliver Wendell Holmes, "Urania: A Rhymed Lesson,"
1846]
Colloquial singular pant is attested from 1893. To wear the
pants "be the dominant member of a household" is by 1931. To do
something by the seat of (one's) pants "by human instinct" is from
1942, originally of pilots, perhaps with some notion of being able to sense the
condition and situation of the plane by engine vibrations, etc. To be caught
with (one's) pants down "discovered in an embarrassing condition" is
from 1932.
hot pants (n.) "short-shorts," 1970, from hot (adj.) + pants (n.). Probably influenced by earlier sense of "sexual arousal" (1927).
sweatpants (n.) also sweat-pants, 1946, from sweat (v.) + pants (n.).
pantsuit (n.) "suit of clothing for women, consisting of pants and a matching or coordinating coat or jacket," 1966, contraction of pants suit (1964), from pants + suit (n.).
underpants (n.) 1931, from under + pants. Drove out drawers, knickers in this sense in American English.
[3] trousers (n.) "garment for men, covering the lower body and each leg separately," 1610s, earlier trouzes (1580s), extended from trouse (1570s), with plural ending typical of things in pairs, from Gaelic or Middle Irish triubhas "close-fitting shorts," of uncertain origin. Early recorded use of the word indicates the garment was regarded as Celtic: "A jellous wife was like an Irish trouze, alwayes close to a mans tayle" [1630]. The unexplained, unetymological second -r- is perhaps by influence of drawers or other words in pairs ending in -ers.