Mavi Boncuk |
Kasap: butcher EN[1]; le boucher | la bouchère ; pork butcher: le charcutier | la charcutièreFR i. (Ar. ḳaṣb “kesmek”ten ḳaṣṣāb) [Kelime Türkçe’den Bulgarca, Sırpça, Yunanca, Macarca gibi dillere de geçmiştir] 1. Koyun, kuzu, sığır, dana gibi eti yenecek dört ayaklı hayvanları kesen veya kesilmiş hayvanları parçalayarak satan kimse. ♦ teşmil. 2. Bu etlerin satıldığı dükkân, kasap dükkânı. 3. mec. Kan dökücü, hunhar kimse: “İnsan kasabı.”
Kasap havası: El ele tutuşarak oynanan bir halk oyunu: On beş– yirmi kişilik bir halka kasap havası oynuyorlardı (Ahmet Hâşim). Hoca Şevki de ağırlama, çiftetelli, kasap havasının rakipsiz üstâdı idi (Mâlik Aksel). Kasaba et borcun mu var?: Çok şişman kimseler için kullanılır.
Şarküteri: i. (fromFR charcuterie[2]) Pastırma, sucuk, sosis, salam, çerezler, mezelikler ve bâzı hazır yemekler satılan dükkân.
Manav: grocer EN[3]i. (Türkçe olmayan kelimenin kökü belli değildir)
1. Dükkânında meyve ve sebze satan kimse: Bir adam manavın birinden kırk para verip bir karpuz seçtirir, alır (Fâik Reşat). 2. teşmil. Meyve ve sebze satılan dükkân: Çayhâneler, muhallebiciler, tuhâfiyeciler, birer renk meşheri manavlar ve sebzeciler önünden geçerek Sultan Selim civarlarına varırdım (Rûşen E. Ünaydın).
Manavlik: Manav olma durumu ve manavın işi.
Sebze: (ﺳﺒﺰﻩ) i. (Fars. sebz “yeşil”den sebze)
1. Kök, sap, yaprak ve çiçeklerinden çeşitli yemekler yapılan veya çiğ olarak yenen yeşil bitki ve otlara verilen ortak ad, zerzevat: “Patlıcan benim en ziyâde sevdiğim bir sebzedir” demiş (Fâik Reşat). Başka memleketlerde fecri, yalnız kırdan şehire sebze ve meyve getirenlerin ahmak gözleri (…) tanır (Ahmet Hâşim). Fakat ben onları asıl Takye dağlarını akşamın kızarttığı saatlerde dinlemeyi severdim. Bir de sabaha doğru şehre sebze ve meyve getiren arabaların sökünü beni uyandırdıkları zaman (Ahmet H. Tanpınar). 2. teşmil. Bu bitkilerden yapılan yemek: Yumurtadan sonra etler, sebzeler, börek, tatlı ve meyveler sırasıyle konup kalkardı (Sâmiha Ayverdi).
Sebze-zar: (ﺳﺒﺰﻩﺯﺍﺭ) tür. i. (Fars. -zār ekiyle) 1. Yeşilliği çok olan yer, yeşillik, çayırlık, çimenlik: Efendim seyre çık âlem serâpâ sebze-zâr oldu / Açıldı lâleler güller yine fasl-ı bahâr oldu (Fıtnat Hanım).
2. Sebze yetiştirilen yer, sebze bahçesi, bostan.
Sebzeci: i. Sebze satan kimse, manav, zerzevatçı: Çayhâneler, muhallebiciler, tuhâfiyeciler, birer renk meşheri manavlar ve sebzeciler önünden geçerek Sultan Selim civarlarına varırdım (Rûşen E. Ünaydın).
Sebzecilik: i. Sebze yetiştirme ve satma işi, zerzevatçılık.
Sebzelik: i. 1. Sebze yetiştirilen yer, sebze bahçesi. 2. Buz dolabında sebze koymaya mahsus bölme. 3. Sebze koymaya mahsus mutfak eşyâsı.
Sebzevat: (ﺳﺒﺰﻭﺍﺕ) i. (Fars. sebze’nin Ar. çoğul eki -āt almış şekli sebzevāt) Sebzeler, zerzevat: Deryâ kenarlarında ve şehirlerde alçak halli olanlar sebzevat ve pirinç ve balık ile geçinirler (Kâtip Çelebi’den Seç.). Peynir, balık, sebzevat, ev kirâsı, üst baş, çoluk çocuk, şeker, gaz, pirinç almış başını çıkıyor (Ahmet Râsim). Hanımlara yaranmak için her şeyi yapıyor, bahçe suluyor, sebzevat ayıklıyor, yine makbul olamıyordu (Ömer Seyfeddin).
Sebzevatçı: i. Sebzeci, zerzevatçı.
Sebzevatçılık: i. Zerzevatçılık: Ölünceye kadar Üsküdar pazarında sebzevatçılık etti. Pek fakir, pek acı, pek mahrum bir hayat geçirdi (Ömer Seyfeddin).
Sebzeci: i. Sebze satan kimse, manav, zerzevatçı: Çayhâneler, muhallebiciler, tuhâfiyeciler, birer renk meşheri manavlar ve sebzeciler önünden geçerek Sultan Selim civarlarına varırdım (Rûşen E. Ünaydın).
Sebzecilik: i. Sebze yetiştirme ve satma işi, zerzevatçılık.
Zerzevat: i. (Fars. sebze “yeşillik” ve Ar. çoğul eki -āt ile sebzevāt’tan) Yemek yapılan yeşillik, sebze: Sonra yine kuyu başına oturarak onunla berâber zerzevat ayıkladım (Reşat N. Güntekin). Tabiî eski zamanlarda zerzevat ekilmediği ve bulunmadığı kara kışlardan sonra halk, çayırları kaplayan bu ilk yeşilliğe sıhhî bir ihtiyaçla can atarmış (Refik H. Karay). Zerzevat bahçesi, ahırdaki inek, tavuklar, ördekler hep Ferhat’ın üstüne kalmıştı (Safiye Erol).
Zerzevatçı: green grocer[4] i. Zerzevat satan kimse, sebzeci: İşte bir köşede zerzevatçı… (Hâlit Z. Uşaklıgil). Şurada ağaç dibinde bir zerzevatçı barbunya fasulyelerini, kabaklarını yere yaymış (Hüseyin C. Yalçın). Evin önünden zerzevatçı geçiyor gibi geldi (Burhan Felek).
Zerzevatçılık:: i. Zerzevatçı olan kimsenin işi.
Bakliyat/Kuru gıda: dry goods EN[5] bakliyat: (ﺑﻘﻠﻴّﺎﺕ) i. (Ar. baḳliyye “baklagiller”in çoğul eki -āt almış şekli baḳliyyāt) Baklagiller familyasından olan, bakla, fasulya, nohut, mercimek, bezelye vb. tâneli yiyeceklere verilen ortak isim.
Manifaturacı: drapery[6] and haberdashery EN[7] i.1. Manifatura alıp satan kimse, bezzaz. 2. teşmil. Manifatura satılan dükkân.
Manifaturacilık: i. Manifaturacının yaptığı iş.
Bezzaz: (ﺑﺰّﺍﺯ) i. (fromAR bezz “bez”den bezzāz) Bez ve bezden yapılma şeyler satan tüccar, manifaturacı: Bezzazlar dahi gözlene kim (…) arşınları eksik olmaya (Mec. Um. Bel.).
Bezzāziye: (ﺑﺰّﺍﺯﻳﻪ) i. (fromAR bezz > bezzāz “bez satan kimse”den bezzāziyye) Bedesten: Sandal Bedestânı (…) Ayasofya Vakıfları Tahrir Defteri’nde (39 s.)da Bezzâziyye-i Suğrâ ismiyle pek sarih olarak yer almıştır (Ekrem H. Ayverdi).
Bezzazlık: i. Manifaturacılık.
Terzi: i. (Fars. derzі’den) Elbise biçip diken ve bunu meslek edinen kimse: İstanbul’a giderken / Buldum terzi iğnesi / Terzi beni istermiş / Öyle diyor yengesi (Mâni – Ö.T.S.). Ulu terziler gelmiş kefenin biçer (Pir Sultan Abdal). Terziye gideceğim, provam var (Burhan Felek).
ѻ Terzi kendi söküğünü dikemez: Başkalarının işini görmekten kendi işini yapmaya vakit bulamayan kimseler için kullanılır.
Terziḫāne: i. (terzi ve Fars. ḫāne “ev, yer” ile terzi-ḫāne) Terzilerin elbise biçip diktiği yer.
Gömlekçi: shirt[8]maker EN i. Gömlek diken veya gömlek satan kimse.
Gömlekçilik: i. Gömlek dikme veya gömlek satma işi.
Kuyumcu: i. (Lehçelerde kullanılan kuy-mak “dökmek”ten kuy-u-m+cu) [Türkiye Türkçesi’nde fiil unutulmuşsa da türevi kalmıştır] Değerli mâden veya taşlardan ziynet ve süs eşyâsı yapan ve satan kimse: Yengemin bir kuyumcu îlânı gibi pırıl pırıl eli sonuncu paketin üstünde (Yusuf Z. Ortaç). Bu kuyumcu cidden büyük bir sanatkârmış (Enis B. Koryürek). Kuyumcu, İngiliz’in yüzüne bir müddet mütehayyirâne baktıktan sonra, “Peki efendim, o da olur… ama on bin franktan aşağı yapılamaz” der (Fâik Reşat).
Kuyumcubaşı: birl. i. târih. Altın, gümüş, pırlanta vb. ziynet ve süs eşyâlarını îmal ve tedârik eden kimselerin başı: Evliyâ’nın bu câmiye, saray kuyumcubaşısı olan kendi babası tarafından yapılan kapı için yazdığı şeyler de çok mühimdir (Ahmet H. Tanpınar). Meşhur seyyah Evliyâ Çelebi’nin babası pâdişâhın kuyumcubaşısı idi (Mehmet Z. Pakalın).
Kuyumculuk: i. 1. Kuyumcu olma durumu. 2. Kuyumcu olan kimsenin mesleği.
Zücaciye: (ﺯﺟﺎﺟﻴّﻪ) i. (fromAR zucācі “camla ilgili, camdan olan”dan zucāciyye) Cam ve porselenden yapılmış eşyâ.
[1] butcher (n.) c. 1300, "one who slaughters animals for market," from Anglo-French boucher, from Old French bochier "butcher, executioner" (12c., Modern French boucher), probably literally "slaughterer of goats," from bouc "male goat," from Frankish *bukk or some other Germanic source (see buck (n.1)) or Celtic *bukkos "he-goat." Figurative sense of "brutal murderer, one who kills indiscriminately or cruelly" is attested from 1520s. Related: Butcherly. Old English had flæscmangere "butcher" ('flesh-monger').
butcher (v.) 1560s, "kill or slaughter for food or market," from butcher (n.). Figuratively, "bungle, botch, spoil by bad work," 1640s. Related: Butchered; butchering. Re-nouned 1640s as butcherer.
[2] cold cooked meats collectively. A store selling cold cooked meats. fromFR obsolete char (earlier form of chair) ‘flesh’ + cuite ‘cooked’.
[3] grocer (n.) early 15c. (mid-13c. as a surname), "wholesale dealer, one who buys and sells in gross," corrupted spelling of Anglo-French grosser, Old French grossier, from Medieval Latin grossarius "wholesaler," literally "dealer in quantity" (source also of Spanish grosero, Italian grossista), from Late Latin grossus "coarse (of food), great, gross" (see gross (adj.)). Sense of "a merchant selling individual items of food" is 16c.; in Middle English this was a spicer.
grocery (n.) mid-15c., "goods sold by a grocer;" earlier the name of the Grocer's Hall in London (early 15c.), from Old French grosserie, from grossier "wholesale merchant" (see grocer). Meaning "a grocer's shop" is by 1803, especially in American English, where its use in that sense restricted the "goods sold by a grocer" meaning to the plural, groceries, by mid-19c.
Grocery. A grocer's shop. This word is not in the English dictionaries except in the sense of grocer's ware, such as tea, sugar, spice, etc.; in which sense we also use it in the plural. [Bartlett, "Dictionary of Americanisms," 1859]
Self-service groceries were a novelty in 1913 when a Montana, U.S., firm trademarked the word groceteria (with the ending from cafeteria used in an un-etymological sense) to name them. The term existed through the 1920s.
[4] greengrocer (n.) 1723, from green (n.) "vegetable" + grocer.
[5] dry (adj.) Middle English drie "without moisture, comparatively free from water or fluid," from Old English dryge, from Proto-Germanic *draugiz (source also of Middle Low German dröge, Middle Dutch druge, Dutch droog, Old High German trucchon, German trocken, Old Norse draugr), from Germanic root *dreug- "dry."
Meaning "barren" is mid-14c. Of persons, "showing no emotion," c. 1200; of humor or jests, "without show of pleasantry, caustic, sarcastic" early 15c. (implied in dryly). Sense of "uninteresting, tedious" is from 1620s. Of wines, brandy, etc., "free from sweetness or fruity flavor," 1700. Of places prohibiting alcoholic drink, 1870 (dry feast, one at which no liquor is served, is from late 15c.); colloquial dry (n.) "prohibitionist" is by 1888, American English political slang.
Dry goods (1650s) were those dispensed in dry, not liquid, measure. FR les marchandises pl. f. Dry land (that not under the sea) is from early 13c. Dry-nurse "nurse who attends and feeds a child but does not suckle it" is from 1590s. Dry run "rehearsal" is by 1941. Dry ice "solid carbon dioxide" is by 1925.
[6] drapery (n.) early 14c., draperie, "cloth, textiles," from Old French draperie (12c.) "weaving, cloth-making, clothes shop," from drap "cloth, piece of cloth". From late 14c. as "place where cloth is made; cloth market." Meaning "stuff with which something is draped" is from 1680s.
[7] haberdashery (n.) early 15c., Anglo-French, "goods sold by a haberdasher," from haberdasher + -y (2). Meaning "a haberdasher's shop" is recorded from 1813, with perceived meaning shading to -ery.
haberdasher (n.) early 14c. (late 13c. as a surname), "seller of small articles of trade" (caps, purses, beads, thread, stationery, etc.), from Anglo-French, where apparently it was an agent noun formation from hapertas "small wares," also a kind of fabric, a word of unknown origin. Sense of "dealer in men's wares" is 1887 in American English, via intermediate sense of "seller of caps." Middle English haberdash (n.) "small articles of trade sold by a haberdasher" appears to be a back-formation from this word, and the verb haberdash is late (1630s) and rare.
[8] shirt (n.)Middle English shirt, shirte, "garment for the upper body worn next to the skin," from Old English scyrte, from Proto-Germanic *skurtjon "a short garment" (source also of Old Norse skyrta, Swedish skjorta "skirt, kirtle;" Middle Dutch scorte, Dutch schort "apron;" Middle Low German schörte, Middle High German schurz, German Schurz "apron"), which is perhaps related to Old English scort, sceort "short," etc., from PIE root *sker- (1) "to cut," on the notion of "a cut piece."
OED notes that "the meaning of the word in OE. is obscure, as the only instance of its occurrence is a gloss in which the meaning of the Latin word was probably not understood." Lithuanian šarkas "shirt," Old Church Slavonic sraka "tunic," Russian soročka, Finnish sarkki "shirt" perhaps are from Germanic.
Formerly of the chief under-garment worn by both men and women, but in modern use it has long been only that for men; in reference to women's tops, the word was reintroduced 1896.
Bloody shirt, a blood-stained shirt exposed as a symbol of some outrage, to arouse indignation or resentment, is attested from 1580s, usually figurative. Shirt since late 14c. often has been figurative of one's goods or possessions, hence give (someone) the shirt off one's back (1771); lose one's shirt "suffer total financial loss" (1935). To keep one's shirt on "be patient" (1904) is from the notion of (not) stripping down for a fight.
